Hoogeveen wordt geboren
1 Stichters

Wauw, dit is toverkracht!
Als de mist is weggetrokken zie ik dat alles anders is om me heen.
Ik zit niet meer op een bankje, maar in een bootje.
En waar zijn de kerk en het beeld gebleven?
Ik zie alleen maar kale velden om me heen.
Geen huis, niks.
Hum. Ik kijk naar mijn kleren.
Ik draag nu een knikkebocker en klompen.
Ze heeft me echt naar het Hoogeveen van vroeger getoverd!
Maar waar is dat meisje, uh Cilie, nu?
Nergens te bekennen.
Gelukkig zie ik in de verte een boer.
Ik stotter een beetje:“Uh, ikke. Wwwaar ben ik?”
De boer zegt: “Echtens Hoogeveen, natuurlijk.”
“En waarom is het hier zo stil en zo kaal?” vraag ik.
Hij zegt: “Die grond waar je op staat.
Dat is veengrond. Dit was vroeger van mij.
Maar ik gebruikte de grond niet.
Je kunt er niks op verbouwen, op dat veen.
Ik was arm. Daarom heb ik mijn grond verkocht.
Aan de heer Roelof van Echten.
Hij koopt hier veel grond. Maar hij niet alleen.
Veel geld komt van andere rijke mensen.
Die hebben samen de Compagnie van Vijfduizend Morgen opgericht.
Ze gaan het veen hier nu allemaal afgraven.
Maar ik moet weer gaan.”
Weg is hij. Ik blijf alleen achter in het bootje.
Als ik me afvraag hoe ze dit veen allemaal gaan afgraven, komt de mist op.
Ik hoor Cilies mooie stem zingen:
“Wil je verder op ontdekkingsreis gaan?
Kom dan als de wiedeweerga achter me aan!”
Cilie zit voorop de boot.
Ze wijst mij de weg.

De stichter van alle activiteiten op het veen is de Compagnie van Vijfduizend Morgen.
Deze werd in 1631 opgericht door Roelof van Echten, de familie Bentinck en rijke Hollandse heren.
Een compagnie is een besloten vereniging, die uit is op zoveel mogelijk winst.
De leden overlegden over het werk in het veen.
Alles bij elkaar kochten zij ongeveer 5.000 morgen grond.
Dit is 5.000 hectare ofwel 10.000 voetbalvelden.
1 hectare is 100 bij 100 meter, een voetbalveld 50 bij 100 meter.
De grond bestond uit de Meppense Venen en de grond van de boeren van Steenbergen en Ten Arlo.
Dit was één groot natuurgebied.
Alleen op de zandgrond bij Pesse woonden boeren.
De compagnie was nog maar net opgericht of de Hollandsche heren werden boos op Roelof Van Echten. De Meppense Venen had hij wel doorverkocht, maar die grond was helemaal nog niet van hem. Men werd het niet eens, daarom gingen ze apart verder.
Er waren in 1631 twee compagnieën en vanaf 1643 al negen.
Het gebied van de Compagnie van Vijfduizend Morgen is niet gelijk aan de huidige gemeente Hoogeveen.
Dit komt omdat het gebied opnieuw is ingedeeld.
Het oorspronkelijke veengebied heeft in de loop der tijden delen van de omliggende gemeenten erbij gekregen.
In 1998 was de laatste herindeling.
Toen kwamen er zes plaatsen bij: Nieuwlande, Tiendeveen, Nieuweroord, Pesse, Fluitenberg en Stuifzand.
Dit boekje gaat vooral over het veengebied.

Duiventil bij Huize Echten
De familie van Roelof van Echten woont al sinds 1353 in Huize Echten.
Zij had ook een stuk grond binnen de compagnie.
Op haar eigen grond had zij speciale rechten.
Bijvoorbeeld het houden van duiven.
De grote duiventil staat dan ook trots bij de ingang.

Huis met de duivengaten 1691
Dit huis stond net buiten het gebied van Van Echten.
Hier hadden mensen uit Zuidwolde het recht om duiven te houden.
Zij bouwden dit huis met de duivengaten.
Sommigen zeggen wel dat ze dat deden om Van Echten te pesten, omdat hij hier niets te zeggen had.

Krakeel
De woonwijk het Krakeel is genoemd naar de ruzie binnen de compagnieën.
Er was veel vaker ruzie.
Vooral met de Hollanders.
Een keer liep het zo hoog op dat Roelof van Echten niet meer met zijn paard en wagen over de Hollandsche Brug (over de Hoofdstraat) mocht van de Hollandsche Compagnie.
De familie Van Echten legde daarom de Noordse Brug aan.

’t olde schipperscafé 1632
Dit huis heeft meerdere namen en is in de loop der tijden flink verbouwd.
Het was het eerste Compagniehuis van de Compagnie van Vijfduizend Morgen.
Zij vergaderde hier.
Vanaf 1650 noemt men het Tiendenhuis.
De boeren moesten hier een tiende deel van de opbrengst van het koren afstaan.
Dit was een soort belasting.
In 1909 kwam er een café in, waarvandaan je toen nog de schepen voorbij zag gaan.
Het heet sindsdien ´t Olde Schipperscafé.

Oude compagniehuis 18de eeuw
Dit huis stond aan de huidige Hoofdstraat en is afgebroken in de jaren zestig.
Vergaderingen van de Compagnie van Vijfduizend Morgen werden in dit gebouw gehouden.
In 1934 werd de Compagnie van Vijfduizend Morgen bijna helemaal opgeheven.
Een deel ging verder in het Jonkheer Rudolf van Echtenfonds.

Oude gemeentehuis
In 1868 kreeg Hoogeveen een eigen gemeentehuis.
Dit gebouw is later tot winkel verbouwd.

Huidige gemeentehuis
In 1940 kreeg de gemeente dit gebouw. Het valt op door de toren met spits.
De bewoners schonken een klokkenspel.
Boven de ingang hangt een afbeelding van het wapen van Hoogeveen.
Een deel van de gemeente werkt in het moderne gebouw er tegenover.
Dit wordt het Compagnieshuis genoemd.